13. Focusing, de weg naar innerlijke bevrijding

Ben je moe van het gevecht met jezelf en wil je je authenticiteit ontwikkelen?
Ria van Hage, coach & counselor en opleider in de lichaamsgerichte techniek Focusing legt uit hoe je anders kunt leren omgaan met heftige gevoelens of gedachten. Door op een veilige en onderzoekende manier contact te maken met alle aspecten van je binnenwereld (aangenaam en onaangenaam), leert Focusing je je intuïtieve kant te ontwikkelen en oude pijnen te helen. Zo ontstaat er meer rust en ruimte om jezelf te kunnen zijn en je leven vorm te geven zoals het bij jou past.

Wil je een volgende stap zetten in je persoonlijke ontwikkeling?
Plan een afspraak voor een gratis oriëntatiegesprek met Stephanie de Witte van Bloeiing, praktijk voor coaching & counseling, traumaverwerking.

Voor meer informatie over Focusing:
Stichting Focusing Nederland: www.stichtingfocusing.nl
Voor opleiding in Focusing (particulieren en professionals): www.i-focus-school.nl

• Voor individuele begeleiding kun je terecht bij Bloeiing. Plan een gratis oriëntatiegesprek met coach & counselor Stephanie de Witte.

• De podcast de kracht van Onzekerheid is een productie van Bloeiing, praktijk voor coaching & counseling en traumaverwerking
• Wil je een podcast met coach Stephanie maken, mail naar: stephanie@bloeiing.nl
• Volg de podcast en abonneer je op Instagram: stephanie_Bloeiing

Transcript

Welkom in de podcast De kracht van onzekerheid. 

Deze aflevering gaat over de weg naar innerlijke bevrijding. 
Hiervoor gaat Stephanie de Witte van Bloeiing (www.Bloeiing.nl) in gesprek met Ria van Hage, coach counselor en opleider in de lichaamsgerichte techniek Focusing en eigenaar van de I-Focus-School. Ria legt uit hoe je anders kunt omgaan met heftige gevoelens en gedachten en hoe je met alle aspecten van jezelf kunt zijn. Ben je moe van het gevecht met jezelf en wil je je authenticiteit leren ontwikkelen, luister en laat je inspireren.
 
Je kunt hieronder ook een kortere versie van de tekst van de podcast lezen: 
 
Stephanie: Goedemorgen, Ria.
 
Ria: Goedemorgen, Stephanie.
 
S: Het is vandaag Bevrijdingsdag, 5 mei 2022, het is de bevrijding naar buiten van een oorlog, maar ik denk dat de meeste mensen ook een oorlog van binnen kennen, een gevecht van binnen met hun minder leuke kanten, of gedachten of gevoelens, onzekerheden. Vandaag gaan we het hebben over Focusing, een techniek die de weg naar innerlijke bevrijding voor mij is, geweest, persoonlijk ook. Kun jij vertellen wat Focusing voor jou is ten opzichte van dit concept van de weg naar innerlijke bevrijding. 
 
R: Focusing heeft echt mijn hart, ik heb veel andere dingen gedaan maar Focusing versterkt en verdiept al het andere. Als je dit zegt van innerlijke bevrijding dan zie ik Focusing als een manier om bij je innerlijke beleving te zijn. Zoals de grondlegger, Gendlin, - zegt, ‘hoe dat wat ervan buiten speelt hoe dat van binnen ervaren wordt’.
 
S: om een beeld te schetsen van hoe Focusing werkt, zal Ria nu een kleine demonstratie geven. We gaan focussen op het woord bevrijding en zo ervaren welke beelden, gevoelens of associaties het woord in haar oproept. We gebruiken in dit voorbeeld een positief woord, maar in een therapiesessie werken we juist met een probleem, of een emotie, of een trauma. Het doel van Focusing is om stap voor stap in alle veiligheid ook het deel dat zich zo kwetsbaar voelt te leren kennen en er een relatie mee op te bouwen zodat het kan helen.
 
R: ik nodig het gevoel uit en nog veel meer dan het gevoel, een ‘felt sense’ omtrent het woord bevrijding, en ik ga na waar en hoe dat van binnen voelt en dan wacht ik even en dan merk ik hier in dit hele gebied, midden om mijn hart en dan zo naar beneden, dat ik daar iets voel en het woord dat erbij komt is ‘heel wezenlijk’ en ik kan dat woord weer eens even proeven, ‘bevrijding’ en dan er komen ook beelden bij zo…
 
S: Dus Focusing hoor ik in je uitleg, door stil te staan bij dat gevoel of een woord, bevrijding bijvoorbeeld, om dat te laten resoneren in jezelf en die helemaal te proeven, en vooral de tijd daarvoor te nemen, dus de stilte, je wacht…
 
R: … wat je heel mooi zegt ‘ik proef als het ware het woord bevrijding’, hoe ik het beleef, het woord bevrijding in de context nu, hoe ik me nu ertoe verhoud.
S: En je geschiedenis natuurlijk. Wat voor associaties onbewust je met bevrijding hebt. Maar dan zou je het ook weer kunnen voelen, dus dat wat zich herinnert in het lijf van een gevoel van bevrijding dat is waarschijnlijk wat is opgeslagen, een soort van lichaamsgeheugen. Klopt dat?
 
R: Ja en eigenlijk in het ‘hier en nu’ én opgeslagen, en ja, daar zitten herinneringen bij, daar zit een gevoel bij, misschien ook een gedachte bij, en er zit misschien ook iets kwetsbaars bij. Ik ben eigenlijk op zoek naar alles omtrent dat, de ‘felt sense’, dat lijfelijk gevoeld wordt.
 
S: Ja want je zegt, alles, maar bij het woord bevrijding, denk ík meteen aan ‘gevangen’, dus ook de sombere kant, de schaduwkant, de andere kant van bevrijding krijg ik ook meteen mee.
 
R: dus voor jou, als jij zou focussen, dan zou ik zeggen als coach of therapeut ‘kijk maar eens waar je dat opmerkt in je lijf’…
 
S: ik krijg beelden, weet je, bij bevrijding krijg ik meteen een beeld van ‘ik zit in een soort van cachot’ – ik heb nooit in een cachot gezeten hoor – 
 
R: Cachot, jij hebt een Franse achtergrond …
 
S: ik zit gevangen ergens, in een heel donker keldertje, en er is een licht raampje boven, en ik zie dus het licht daar dat mij trekt naar boven en daar voel ik in het extreme een beweging van bevrijding, naar het licht toe. En dat is dan weer ‘mijn’ - heel gek, ik krijg dan dat beeld, terwijl ik weet bevrijding is op en top leuk.

R: als we daar eens even bijblijven, dan zie ik dat je hand ook zo gaat naar je borst toe en kijk maar eens waar je dit dan zo voelt…, terwijl je dat beeld dan zo ziet… en merk maar gewoon een plek op waar je dat voelt…
 
S: Het stijgt dan zo van de groeven diep in mijn buik, waar het donker kan zijn, en dan voel ik het vanuit mijn keel zo steeds lichter worden. Zo echt een heel fysieke beweging en dat het daar ergens uit wil…
 
R: Dit is een vorm van Focusing en van ‘felt sensing’, opmerken hoe dat alles nu beleefd wordt in je lichaam en bij jou kwam er een beeld bij en vervolgens kunnen er ook dingen van binnen veranderen en komen er meer dingen bij op en die je allemaal ervaart, en toeknikt en zo zie je al dat het voor jou anders was dan voor mij. 
 
S: Ja want hoe was het voor jou, bij dat woord bevrijding?
 
R: Zoals jij zegt ‘dat was een gevangenis’, zo was het voor mij een bevrijding, ik bleef bij dat woord bevrijding en toen kwam het woord blijheid op.
 
S: Dat heb je niet bedacht, dat kreeg je opeens.
 
R: dat komt echt van binnenuit en komt erbij, en ook omdat jij zo vroeg, wat komt er nu zo op… Wat ik ook eens kan doen, is dat ik het woord terugleg op die plek in me, … en deze blijheid hier (wijst rond het hart) heeft nu ook dankbaarheid in zich, en ik zie nu ook een foto van mijn moeder, dat komt er ook zo bij. En dat is zo mooi van niets doen eraan, erbij zijn en wachten, gewoon zo benieuwd zijn, vriendelijk, uitnodigend, en dat is inderdaad een hele kunst. Dat kunnen we leren. 
 
S: Waar leidt dat naartoe? Kun je dat de luisteraars/lezers vertellen?
 
R: In ieder geval leer je jezelf beter kennen.
 
S: Oké.
 
R: En leer je contact te maken met – dus niet alléén vanuit het hoofd, die mind, die vaak heel erg ontwikkeld is en doorontwikkeld is met van alles – het geheel vanbinnen, hoofd, hart en buik en dat voelt steeds voller, completer, autonomer, veel meer ‘in control’, maar veel meer op een andere manier, authentieker en bij jezelf zijn. 
 
S: Terwijl veel luisteraars of lezers zullen denken nou ik weet niet of mijn hoofd hart en buik wel verbonden zijn, ik vind er van alles van, misschien wel van dit verhaal überhaupt. Waar leidt Focusing dan toe? Opdat Focusing tot innerlijke bevrijding leidt, want dat wil iedereen natuurlijk. Wat kan ik dan doen met dat wat wringt in mij? Hoe kan ik Focusing inzetten als ik pieker, over een onzekerheid in mijn werk, over wat iemand gezegd heeft net, of zo een opmerking?
 
R: Net zoals we hier zitten en praten, goed je stoel te voelen, goed gegrond te zijn, goed bij jezelf te zijn…
 
S: In het hier en nu.
 
R: Ja in het hier en nu, dat is een soort basis, daar gaan we ook steeds bij weg, maar dan weer zeggen, ik zit hier …
 
S: Dus niet in mijn hoofd, want daar zitten die gedachtes, en mijn onzekerheid over bijvoorbeeld de opmerking van iemand en dat het me geraakt heeft.
 
R: In het moment kunnen we niet altijd zo acteren als dat we zouden willen, maar later, kan je eens even gaan zitten met dat ‘het heeft me geraakt’.
 
S: Oh ja, dus achteraf, terugkijkend, hé wat was dat nou dat ik helemaal…
 
R: Ja, in het hier en nu kijk je terug, en ‘wat heeft me hier nu zo in geraakt?’ en dan wacht je,
en ga je niet heel hard denken, want dat heb je waarschijnlijk al gedaan met je hoofd.
 
S: Ja dat heb je al gedaan. En wat doe je dan met Focusing?
 
R: Dan nodig je alles omtrent ‘dat’ uit, maar je nodigt het als het ware in je lijf uit… waar heeft het een plek dat alles omtrent ‘dit’.
 
S: Dat niet pluis gevoel.
 
R: Dat niet pluis gevoel…
 
S: ‘Ze klonk aardig maar eigenlijk voelde ik dat venijn erin of een bepaalde beschuldiging of …’ en dan hoor ik je zeggen, dan moet ik naar een rustig plekje waar ik me veilig voel in het hier en nu, me verankeren met de stoel, en dan weer gaan voelen, eigenlijk die situatie tot me nemen en dan weer gaan voelen.
 
R: Ja en dit is niet een ‘quick fix’, dit is dat we aan het oefenen zijn, aan het leren zijn en de een kan het makkelijker dan de ander.
 
S: Ja want ik heb best wel veel cliënten waarmee ik focus, maar die zeggen ook van nou ik voel niks, ik heb allerlei gedachtes maar ik voel niks. Hoe…?
 
R: Ja dan zijn er sowieso oefeningen waarbij je kunt zeggen ik leer je alleen al voelen. En zal ik tegen iemand zeggen goh, kun je eens denken aan iemand die je heel erg liefhebt, die je heel erg mag. 
 
S: En dan kan ik het goed voelen.
 
R: Dan kun je het goed voelen. 
 
S: Dat gaat makkelijk.
 
R: Ja, en dan zeg ik, ga maar eens denken aan iemand die je niet zo aardig vindt of deze persoon waar je iets mee had, wat merk je dan zo op vanbinnen. Dus zo leer je iemand het verschil, dat zijn beginstapjes. Als iemand het nog niet zo makkelijk vindt, dan begin je daar mee.
 
S: En dan heb je ook die mensen die teveel voelen, die heel sensitief zijn. Dat het ook beangstigend of verwarrend kan zijn, alles wat je voelt. En dat je liever uit het gevoel blijft, want dat is ‘too much’.
 
R: Allereerst is het dan dat we eigenlijk leren om een situatie – altijd een situatie – waar dit speelde, dat je zelf een goede afstand houdt tot wat er allemaal speelt.  Dat is vaak één grote kluwen dan. En dat weet ik nog zo goed van toen ik jong was en verlegen en dat het zo’n kluwen van gevoelens was. Het is er en je kunt er niet zoveel mee. Met Focusing leer je om erbij te zijn, bij die hele kluwen. Dat ga je zo eens beschrijven. Dan ga je vanzelf wel uit je hoofd. Dat is het mooie ervan, dat je steeds meer leert om uit het hoofd te gaan maar wel gewoon erbij te zijn, bij dat hoe het is vanbinnen. En dan vanaf die plek vanbinnen komt er zo wel een beeld bij, of een woord bij en hoe meer dat ook past daarbij – zonder dat het hoeft te passen – maar meer, dan voelt dat zich vanbinnen gehoord. En als het vanbinnen zich gehoord voelt dan verschuift er iets. Als het allemaal wat uit elkaar valt, dan zeggen we ahh iets – we noemen dat ook het ‘ver-ietsen’ – er is iets – ik noem maar een voorbeeld - dat voelt zich ingeklemd en weet niet wat te doen. 
 
S: Het verhaal gaat steeds verder, het ontvouwt zich helemaal en laat zich zien en horen.
 
R: Ja, vanuit die plek, niet vanuit mijn hoofd maar vanuit die plek in mijn lijf.
 
S: Dat is bij uitstek de ‘felt sense’, dat zich laat voelen. Dat is de techniek Focusing.
En als ik allerlei gedachtes heb, die bv zeggen ‘joh wat ben je hier aan het doen…’
 
R: Dan realiseer je je ‘ah er is ook zo’n gedachte’, je knikt dit toe en waarschijnlijk ken je dit stemmetje wel. Dat het veel vaker wat zegt.
 
S: Dat is mijn criticus waarschijnlijk, die de boel loopt te controleren van ‘uh wat ben je voor een rare Focusing oefening aan ’t doen’. 
 
R: Het mooie is, er zit al een oordeel in, en eigenlijk wil het je helpen. Dan zit er ook iets positiefs in, dat waarschijnlijk al heel oud is…
 
S: En me ergens voor wil beschermen waarschijnlijk…
 
R: Bij Focusing leer je ook dat jij de regie houdt.
 
S: Bij al die aspecten, stemmetjes, gevoelens, dat beklemmende. 
 
R: Maar altijd nog omtrent dat wat nu speelt in je leven.
 
S: Oké, dus eigenlijk wel een hier en nu ding.
 
R: Absoluut een hier en nu. Er kunnen herinneringen bijkomen – we dragen alles in ons mee…
 
S: Dat wil ik net zeggen, misschien komt er een traumaherinnering mee. Iets raakt in paniek in mij. Zo van ‘dat krijgen we nu toch niet weer op ons bordje, dat de beerput en de sluizen nu opengaan’. 
 
R: en dan help ik jou door te zeggen, ‘iets in jou is nu bang dat de beerput, de sluizen opengaan…’ Die pauze steeds weer, zodat je niet doorschiet in allerlei gevoelens maar even stopt…
 
S: Maar kun je dat in je uppie?
 
R: Wat je in je uppie kunt is steeds weer momenten nemen om even op te merken ‘hé hoe is het daar nu zo vanbinnen?’. 
 
S: Even pas op de plaats, even een pauze… En dan de kwaliteit ook van de pauze, want de kwaliteit van de pauze zou je kunnen versterken door te leren eventjes zó naar binnen te gaan.
 
R: Ja, en wat belangrijk is, noemt Gendlin, de grondlegger van Focusing, de ‘living forward’, dat wat wil leven, de levensenergie die weer gaat stromen en je kunt het vergelijken met zo’n rivier, die stroomt lekker, maar als daar wat stenen in komen, wat blokkades in komen, dan hoopt het zich op en kan het niet vrij stromen. En wat we met Focusing doen en zelfs wat we nu net deden, dat iets dat dat weerhoudt, doordat dat de aandacht krijgt, lost het eigenlijk weer op in de rivier, dus ook in mij als het ware op en kan het weer gaan stromen. 
 
S: Is dat ook iets dat leidt dat je intuïtiever kunt zijn?
 
R: Ja, ik ben inderdaad veel intuïtiever geworden. Dus daar moet ik wel voor in contact staan met daarbinnen. We kennen het natuurlijk allemaal wel, intuïtief doen we iets.
 
S: Zonder nadenken is dat, iets waar geen ratio bij gebruikt.
 
R: Nee, het is doen, je doet iets…
 
S: Een weten of zo…
 
R: Ja, een flow zit er ook wel in, weten wat het goede is, er zit actie in, er zit ook absoluut ‘living forward’ in, het stroomt. In het bedrijfsleven, daar heb je ook dat ik of iemand anders zei, dat doe ik vanuit intuïtie, intuïtief weet ik wat goed is. Maar zeker voor andere mensen zegt dat nog niet zoveel. 
 
S: Nee, dan wil je bewijs en het onderbouwen.
 
R: Dan neem ik je veel meer mee in wat er gedaan moet worden, voor de organisatie of voor een bepaald project. Dus bij intuïtie, heb ik geleerd, om na te gaan ‘waar voel ik dat, die intuitie omtrent een bepaald project, wat maakt het dat we dat te doen hebben’, neem ik mee naar binnen, zo waar voel ik die intuitie…
 
S: Met welk doel, want je weet het toch al?
 
R: Ja, als ik andere mensen wil meenemen hoe dat te doen en ik voel intuïtief dat dit de goede weg is, hoe mooi als ik dan kan uitleggen wat de inhoud is van die intuïtie en kan ik overbrengen en er woorden aan kan geven. Taal is zo mooi, en dan vanbinnen uit, en natuurlijk zit daar je bewustzijn en je gezond verstand zit in. Dat nemen we allemaal mee.
 
S: Ik vind het ontzettend mooi hoe je dit vertelt, want het is natuurlijk ook een situatie waar veel werkende mensen mee zitten. Het is een mooie professionele toepassing.
 
R: Weer een andere toepassing en zo zijn er veel toepassingen.
 
S: Ja, in het spel van het leven, in de interactie en in het werk zitten ook allerlei angsten, faalangsten, onzekerheden, al die gedachtes. Ik hoor ze ook van al mijn cliënten, maar ook van mezelf, zeker vroeger. Als ik mijn donkere stukken tegenkom. Wat zal een ander hiervan denken. Stel dat ik voel dat ik een heel andere kant op moet dan wat er gezegd wordt van bovenaf, hoe kan Focusing hierbij helpen?
 
R: Allereerst al om dat niet weg te duwen, om er niet van weg te lopen, en er niet in te zakken, maar bij dat stuk te gaan zitten, dat even gezelschap te houden, en te laten weten dat je dat gezien hebt, dat je dat gehoord hebt. Zodat je daar een vriendelijke connectie mee kan maken, maar dat je ook weet dat je meer bent dan dat. Je gaat eigenlijk een dialoog aan met dat stuk. Niet door te zeggen dat je niet zo hoeft te zijn, dat dat niet zo mag zijn, of om het te fixen, maar echt om het gezelschap te houden zodat het zich gehoord voelt. Doordat één dingetje daarin verandert, en er zijn ook andere delen, zoals het verlangen om succesvol te zijn, om niet te falen, om wel te bereiken, om wel goed te vinden. Dat je merkt dat dat kwetsbare deel er is en je houdt het gezelschap en er is ook nog ‘dat’, wat het ook is. Het verlangen, of wat ik wél als sterk voel. Of dat ‘oh wow’, dus eigenlijk heb je een hele constellatie in je, het ene dat en het andere dat of iets om je te beschermen, het werkt allemaal samen en jij bent er die compassie heeft om dat allemaal te zien, te erkennen en te laten zijn. Als je dat zo doet, dan transformeert er ook iets daar, die constellatie waar alles lucht krijgt en aandacht krijgt, alsof nieuwe connecties worden gemaakt daarbinnen. Die helend zijn en zo veel verandert waardoor je weer groeit. En dit te beoefenen en te blijven doen, steeds meer heel worden, steeds meer worden wie we al zijn, steeds meer leren omgaan met alle dingen op onze weg. 
 
S: Ik moet denken aan het zelfhelend vermogen van ons lijf. Een wondje dat vanzelf dichtgroeit of heelt en in dit geval ook, je hoeft niet meer aan het gras te trekken maar het fikst zichzelf op het moment dat je erbij mag zijn.
 
R: Bij dat laatste is dan wel belangrijk hoe je daarbij bent.
 
S: De kwaliteit daarvan en dát kun je leren.
 
R: De goede omstandigheden creëren is dan ook heel belangrijk. 
 
S: Is een goede omstandigheid creëren het besef van het hier en nu en veiligheid, veiligheid creëren om dit werk te kunnen doen?
 
R: Ja zeker, het is zo mooi om dat met iemand anders te doen. En wat je zegt veiligheid, ja we weten daar steeds meer over hoe belangrijk die veiligheid is. Ik help jou - als jij de Focuser zou zijn en ik zou je begeleiden -, dan help ik jou door die veiligheid te scheppen hier in het grotere en tegelijkertijd help ik jou om die veiligheid in jezelf te scheppen. Zodat die binnenwereld van jou ook weet van ‘oh hier kan ik wel openen, hier kan ik een beetje, niet te snel maar stapje voor stapje, steeds wat goed voelt, openen’. En dan kom je terug op de cirkel van toen we geboren werden bij die relatie van veiligheid daar, dat toen al zo belangrijk was om te groeien, om je te ontwikkelen. En dat we zien bij trauma hoe veiligheid daarin belangrijk is.   
 
S: Hoe mooi dat dat een zelfhulp methode is, zoals uit zelfhulpboeken…
 
R: Het is eigenlijk om iets te leren wat we als kind al konden en wat we heel erg hebben afgeleerd, omdat die mind zich is gaan over-ontwikkelen. 


S: Leuk dat je dat zegt over dat we weer leren dat een kind al wist. Ik ga een bruggetje nu maken naar jouw eigen werkervaring want ik bewonder je heel erg ook op dat stukje dat je vertelde dat je ook veel in Afrika hebt gewerkt, op scholen met jonge kinderen. Kun je de luisteraars vertellen wat jij met Focusing met die kinderen specifiek hebt gedaan. Zodat de ouders misschien ook iets voor hun kinderen kunnen betekenen want het lijkt wel zo dat het heel iets ingewikkelds is met gevoelens omgaan en tegelijkertijd zeg je ‘het is iets wat we als kind al konden’. 
 
R: Op een eiland in het Victoria Lake in Kenia is heel veel armoede. Het mooie is dat kinderen daar heel beweeglijk zijn, kinderen kunnen ongelooflijk dansen en spelen en expressie geven aan hun boosheid, verdriet. Verder is er heel veel geloof, ze zijn gewend om te bidden, om stil te zijn in de kerk, en voor zowel de ouderen als de jongeren is Focusing een mooie aanvulling op gewoon het leven, het dagelijkse leven. Omdat bij Focusing je ook naar de eigen kracht toegaat, dat je bij jezelf kunt zijn. En op kunt merken hoe het met je is. Ik ga een voorbeeld geven van één van de studenten; hij stelde een vraag ‘wat moet ik doen als ik honger heb? Ik ga met mijn aandacht naar binnen en ik merk dan dat ik honger heb.’ En dat is natuurlijk een vraag die ik hier niet krijg. Maar dit is een voorbeeld dat ik zeg ‘ik kan jou niet helpen, de honger is er, maar door vriendelijk te zijn bij je zelf, bij het gevoel van ‘ik heb honger’, en dat gezelschap te houden door het op te merken dat dat er is en het moeilijk is. Door dat gezelschap te houden, dan verandert er iets in je gestel en gaat er een beetje de stress af en blijft het nog steeds moeilijk en zal je alles doen om wel eten te krijgen, maar haalt het een beetje de stress eraf waardoor je misschien daarna wat makkelijker kan handelen.
 
S: Een prachtige toepassing van Focusing, bijzonder praktisch ook.
 
R: En daarom zeggen we ook ‘het is niet om te fiksen maar wel om anders bij jezelf te zijn’. 
En ook in het algemeen anders om te gaan met lijden.
 
S: En dat is innerlijke bevrijding.
 
R: Dat is innerlijke bevrijding.
 
S: Uit het gevecht.
 
R: Ja en het hele leven door; steeds als er weer wat is, dan kan dat weer.
 
S: Als ik bij al mijn delen aanwezig kan zijn, dan voel ik ook een gevoel van zelfliefde ontstaan. En zelfrespect en zelfcompassie en dat het oké is.
 
R: En dat komt nu ook bij mij op: ‘ik hoef niet meer zo perfect te zijn’.
 
S: Wow, heerlijk!
 
R: Ik hoef ook niet meer te doen zoals het hoort altijd.
 
S: Ik denk dat we echt ontzettend veel geleerd hebben vandaag, er is veel gezegd, verteld en uitgelegd en hoop dat we de luisteraars een beetje hebben kunnen meenemen hoe ze de weg naar binnen kunnen vinden en ook bij de minder leuke delen maar ook dus bij het verlangen want dat is er ook. 
 
R: Ja, heel mooi; voor mij heb jij het klimaat geschapen waardoor wat gezegd wil worden eigenlijk vanzelf komt. Dat is die wederkerigheid.
 
S: Mooie woorden, dankjewel Ria, voor dit prachtige gesprek.
 
R: Dankjewel Stephanie, jij ook.
 
Amsterdam, 5 mei 2022
Stephanie de Witte, www.bloeiing.nl
Ria van Hage, www.i-focus-school.nl