Gesprek met Wilco Scheffer en Gert Jan Samsom over duurzaam ontwerpen en bouwen

Natuurinclusief, klimaatadaptief, circulair en energiepositief… de ambitie rond het nieuwe gebouw voor de Aeres Hogeschool in Almere was meervoudig en dat heeft een intelligent en veelzijdig ontwerp opgeleverd. In de eerste aflevering in een nieuwe serie rond duurzaam ontwerpen en bouwen, in samenwerking met de BNA, een gesprek met architecten Wilco Scheffer en Gert Jan Samsom van BDG Architecten over hun aanpak bij dit project.

In de oostgevel en een deel van de zuidgevel hebben maar liefst 11.000 planten een plek gekregen. In de westgevel en zwevend boven het dakterras zijn in glazen lamellen in totaal 700 PV-panelen opgenomen. De hoge duurzame ambities hier zijn voor iedereen direct zichtbaar.

Het gebouw staat in Almere op de oever van het Weerwater, op het terrein waar komend halfjaar de Floriade plaatsvindt. De gridstructuur van deze tuinbouwtentoonstelling bood de hogeschool een relatief kleine kavel. Om het 4.000 vierkante meter grote programma hier een plek te kunnen geven, moest de hogeschool daarom wel de hoogte in. Het relatief kleine dak betekende vervolgens weer dat bijna de helft van de gewenste zonnepanelen in de gevel terecht kwam. De hoogte bood daarbij ook de kans om hier echt een grote groengevel te realiseren..

Het thema van de Floriade is ‘Growing Green Cities’. Dit gebouw laat goed zien wat op dat vlak mogelijk is, vindt Architect Wilco Scheffer: in onze grote steden zouden dergelijke gebouwen zeer op hun plek zijn. Hier matcht de natuurinclusieve architectuur ook met de opleiding die in het gebouw gevestigd is: ‘Food, Nature & Urban Green’.

In de podcast gaat architect Gert Jan Samsom in op de engineering van de groengevel en hoe deze is opgebouwd. Uiteindelijk bestaat hij uit allerlei inheemse planten, die in de achterconstructie automatisch van water worden voorzien. Daarbij zijn in de gevel nestkastjes voor vogels, insecten en vlinders opgenomen.

Binnen loopt het groen door in een route die vanaf het maaiveld omhoog slingert naar het dak. De ‘groene long’, noemt architect Gert Jan Samsom dit graag. Al dat groen heeft een positief effect op het welzijn van mens en dier, benadrukken de architecten, en de studenten op deze opleiding onderzoeken dat ook.

In de verdere materialisering van het gebouw was circulariteit het centrale thema. De gevels, waar geen groen in is opgenomen, hebben een bekleding gekregen van biocomposiet.De houten vloeren in de ‘groene long’ zijn gemaakt van sloophout. In de toegepaste kanaalplaatvloeren, die losmaakbaar gemonteerd zijn op een modulaire staalconstructie, is zoveel mogelijk betongranulaat opgenomen.

De aanbestedingsregels zitten circulair ontwerpen en bouwen soms wel in de weg, ondervonden de architecten. Het is daardoor niet mogelijk om al voor het feitelijke moment van aanbesteden al materialen en producten uit gesloopte gebouwen te reserveren. Hergebruikte kozijnen of hergebruikt glas kun je dan niet toepassen, legt Scheffer uit. Want wat je in de gevel toepast hangt bijvoorbeeld samen met de installaties die je toepast. Al tijdens de ontwerpfase moet duidelijk zijn hoe de gevel precies opgebouwd wordt – als dat pas in de bouwfase duidelijk wordt is dat te laat.

In de podcast zoomen Scheffer en Samsom tenslotte nog uit. Het liefst ontwerpen ze gebouwen met bijna geen installaties. De vele passieve elementen in het ontwerp van de Aeres Hogeschool illustreren die ambitie. Tegelijkertijd hopen de architecten in de toekomst meer hout toe te kunnen passen in gebouwen. Maar duurzaamheid begint toch altijd bij het ontwerp van een goed, robuust en flexibel casco. Dat is altijd de basis geweest van hun ontwerpen, benadrukken de architecten, en zal dat ook blijven.

Deze podcast wordt mede mogelijk gemaakt door de BNA.